مواد غذایی زود هضم و دیرهضم :


غذاهای لطیف (زود هضم)

در طب سنتی غذای لطیف به غذاهایی گفته می‌شود که با ورود به بدن، به سهولت در دستگاه گوارش هضم شده، مورد استفاده‌ اندام‌ها قرار می‌گیرند و برای استفاده در دوران نقاهت بیماری سودمندند.

این نوع غذاها برای افرادی که نمی‌خواهند با مصرف غذا، مواد زائد و سموم در بدن‌شان تجمع یابد و همچنین افرادی که فعالیت فکری زیادی دارند، مناسب و ممکن است کم‌انرژی یا پرانرژی باشند. زرده‌ تخم‌‌مرغ عسلی، گوشت کبک، ماهی، نان گندم، انار، سیب، کاهو و انواعی از سوپ‌های آبکی و ملین از این جمله هستند.

اما از نظر متخصصان طب نوین، غذاهای زود هضم شامل کربوهیدرات‌های تصفیه شده مانند قند، شکر، آرد، برنج سفید و سایر کربوهیدرات‌هایی می‌شوند که فیبر بالایی نداشته و چون به سرعت معده را تخلیه می‌کنند، معمولا قند خون را سریع بالا می‌برند. کربوهیدرات‌ها به دو دسته‌ی خوب و بد تقسیم می‌شوند؛ کربوهیدرات‌های خوب، سریع هضم نمی‌شوند، از افزایش قند خون و انسولین جلوگیری کرده و به دیر گرسنه شدن و سیر ماندن کمک می‌کنند. همه‌ غذاهای حاوی کربوهیدرات زود هضم نیستند. انواع حبوبات (لوبیا، نخود و عدس) و غلات (جو، جوی دوسر و برنج قهوه ‌ای)، آرد و نان‌های سبوس ‌دار در گروه غذاهای حاوی کربوهیدرات پیچیده‌ اند که دیرهضم، فیبری و انرژی‌زا، اما فاقد مواد زائد هستند که به تدریج قند خون را بالا برده و سیر کننده‌ اند. میوه‌های آبدار مانند هندوانه، خربزه، طالبی و انگور در مقایسه با سیب، موز، آلو و انجیر فیبر کمتری دارند و سریع معده را ترک می‌کنند، اما سبزی‌هایی همچون انواع کلم بروکلی، بروکسل، برگ کلم، گل‌کلم، کلم‌ پیچ، تره‌ فرنگی و هویج به‌خصوص خام آن‌ها، فیبر زیادتری داشته و دیرهضم‌ و غنی از ریزمغذی‌ها هستند.

فیبر بخشی از کربوهیدرات‌ هاست که بدن قادر به هضم آن نیست و در تمام سبزیجات، میوه‌ها، لوبیا، نان‌های سبوس‌دار و غلات وجود دارد. یک رژیم غنی از فیبر، خطر دیابت، بیماری‌های قلبی و مشکلات گوارشی مانند یبوست و اسهال را کاهش می‌دهد و موجب کاهش کلسترول و تری‌گلیسیرید خون می‌شود. فیبر به زود سیر شدن کمک می‌کند که این امر از بیش‌خواری جلوگیری کرده و مقدار قند خون را به وسیله‌ هضم و جذب طولانی، ثابت و تنظیم می‌کند. همچنین سلامت روده‌ها با فیبر تضمین می‌شود.

غذای غیر لطیف (دیرهضم) چیست؟

غذای دیر هضم یا غذای غیر لطیف نوعی غذای دیرهضم است که بدن برای هضم و جذب آن به زحمت افتاده و مواد زائد آن‌ هم زیاد است. گوشت گوساله، تخم‌مرغ نیمرو، گوشت نمک سود و دودی شده، انواع فرآورده‌های گوشتی صنعتی (سوسیس، کالباس، انواع ناگت و برگرهای حاوی ترکیبات چرب)، لبنیات پرچرب ، فست فود ها و مواد سرخ شده و شیرینیجات مصنوعی از این جمله‌اند.

مرغ سوخاری : مواد غذایی سرخ شده، سخت هضم می‌شوند. این نوع غذاها که سرشار از چربی‌اند، می‌توانند برای معده مشکل‌ساز باشند. افرادی که از سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر رنج می‌برند با مصرف غذاهای سرخ شده با عوارضی مانند اسهال و استفراغ روبه‌رو می‌شوند. برای جلوگیری از ناراحتی گوارشی می‌توانید به جای سرخ کردن، مرغ‌ها را کباب کنید.

غذاهای پرادویه : اگرچه فلفل قرمز به غذا طعم خوبی می‌بخشد، اما این غذاها دیواره‌ مری را تحریک می‌کنند و باعث سوزش سر دل می‌شوند که حتی با خوردن ماست هم این حالت رفع نمی‌شود.

شکلات : مصرف بیش از حد شکلات هم عوارض بدی دارد. خوردن یک تکه کیک شکلاتی می‌تواند ناراحتی گوارشی ایجاد کند. افرادی که از سوزش سر دل رنج می‌برند با مصرف حتی مقدار کمی از شکلات دچار ناراحتی می‌شوند، زیرا این ماده‌ خوراکی اجازه‌ بازگشت اسید معده را فراهم می‌کند.

مرکبات : آب ‌میوه‌های اسیدی می‌توانند باعث ایجاد ناراحتی‌های گوارشی شده و با تحریک عصب‌های حسی باعث ملتهب شدن مری ‌شوند. این اسید اضافه همین‌طور می‌تواند باعث ناراحتی معده شود.

پوره‌ سیب‌زمینی : شاید پوره‌ سیب‌زمینی یک غذای بی‌ضرر به نظر بیاید، اما اگر سرشار از شیر یا خامه باشد برای افرادی که به لاکتوز موجود در شیر حساسیت دارند، مشکل‌زاست؛ بنابراین، افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند، باید این ماده‌ غذایی را بدون شیر و خامه مصرف کنند.

پیاز خام : پیاز، سیر و تره‌ فرنگی سرشار از ترکیبات متفاوتی از فیتونوترینت‌ها هستند که بعضی از آن‌ها خواص مفیدی دارند، در حالی‌که بعضی از این مواد باعث ناراحتی معده شده و با پختن آن‌ها مقداری از این مشکل برطرف می‌شود.

بستنی : اگر دچار ناراحتی‌های گوارشی شده‌اید، بدن به شما برای استفاده نکردن از فرآورده‌های لبنی هشدار می‌دهد، پس بهتر است از دسرهای بدون لاکتوز استفاده کنید. علاوه بر آن، افراط کردن در خوردن دسرهای لبنی مانند بستنی حتی در افراد معمولی می‌تواند به معده درد منجر شود. به دلیل این‌که بستنی چرب است و ماندگاری چربی نسبت به غذاهای دیگر در معده طولانی‌تر است.

کلم بروکلی و کلم خام : سبزی‌های غنی از مواد مغذی و فیبر، بسیار سالم، اما نفخ‌آور است. خوشبختانه راه‌حل ساده‌ آن، پختن است، زیرا این کار باعث خنثی شدن ترکیبات سولفور می‌شود که گاز معده تولید می‌کند.

 

برای هضم بهتر غذا موارد زیر را رعایت کنید :

1- ترتیب مواد غذایی را رعایت کنید :

برای این‌که دچار ناراحتی معده نشوید، ابتدا غذاهایی که سریعا هضم می‌شوند را بخورید و سخت‌ترها را نگه دارید تا در نیمه‌ دوم وعده‌ غذایی‌تان بخورید.

2- نوشیدنی‌های گرم یا ولرم مصرف کنید :

به همراه غذا از نوشیدن آب یا نوشیدنی های گازدار پرهیز کنید و نیم ساعت قبل از وعده غذایی یا دو ساعت بعد از آن آب گرم یا آبی که در دمای اتاق باشد، آب میوه یا چای بدون کافئین بنوشید زیرا هضم غذا را در معده‌ شما آسان می‌کند. در حالی ‌که نوشیدنی‌های یخ یا خیلی داغ پروسه‌ هضم را کند می‌کنند.

3- در زمان مناسب غذا بخورید :

خیلی مهم است غذایی که می‌خورید و زمانی که آن را میل می‌کنید، از قبل معین باشد. خوردن غذاهای مشابه و زمان‌های مشخص در روز، اثرات معینی روی سیستم گوارش دارد. حتما سعی کنید معده تان را برای زمان طولانی گشنه نگذارید.

4- حواس‌تان باشد چه اندازه می‌خورید :

مصرف بیش از حد غذا یکی از دلایل مهم هضم نشدن غذاست. مغز ما علائم احساس پر بودن را دقیقا ۱۰ دقیقه بعد از این‌که واقعا احساس پر بودن بکنید می‌فرستد. پس قبل از این‌که احساس پر بودن بکنید، دست از غذا خوردن بکشید.

5- در هنگام صرف غذا صحبت نکنید :

جویدن غیر کامل و صحبت کردن در هنگام غذا خوردن، می‌تواند باعث بلعیدن نامناسب شود. سیستم گوارش ما به گونه ‌ای طراحی نشده که بتواند تکه‌های بزرگ غذا را هضم کند، وقتی ما لقمه‌های بزرگ را به در معده‌ مان می‌فرستیم، می‌تواند باعث شود هضم غذا نیمه کاره انجام شود پس سعی کنید غذا را کامل بجوید.

6- آهسته غذا بخورید :

با عجله غذا خوردن باعث می‌شود استرس شما بالا رود و پروسه‌ هضم غذا کند شود. محیط آرام و زیبایی را در حین غذا خوردن برای خود ایجاد کنید و برای غذا خوردن خود زمان کافی بگذارید.

7- وضعیت بدنی‌تان برای صرف غذا مناسب باشد :

وقتی خمیده یا قوزدار غذا می‌خورید فشار زیادی روی ارگان‌های شکم‌تان وارد می‌کنید. فشار زیاد می‌تواند منجر به هضم ضعیف غذا شود. شما باید در حالی‌که نشسته‌اید و شانه‌های‌تان رو به عقب و چانه‌تان رو به بالاست، غذا بخورید. این حالت اجازه می‌دهد ارگان‌های گوارشی شما فضای بیشتری داشته باشند و همین امر باعث بهبود گوارش شما می‌شود.

8- شب‌ها دیر وقت غذا نخورید :

بدن ما به خصوص سیستم گوارشی‌مان، کار خود را در زمان غروب کند می‌کند، زیرا در این ساعت‌ها استراحت کرده و دوباره جوان می‌شوند. زمانی که ما در ساعت‌های انتهایی شب غذای زیادی وارد معده ‌مان کنیم، آنزیم‌های کافی برای هضم غذا وجود ندارد. این غذا‌های هضم نشده در معده‌ مان می‌ماند و باعث می‌شود راحت نخوابیم.