مبحث تغذیه در طب سنتی 

در طب سنتی انسان در سنین مختلف مزاج های متفاوتی دارد. بطوریکه در سنین کودکی و نوجوانی (تولد تا 30 سالگی) گرما و رطوبت بر بدن غالب است. سنین جوانی (30 تا 35 سالگی) مزاج بدن گرم و خشک می شود و در سنین کهولت (35 تا 60 سالگی) مزاج سرد و خشک است. در سنین پیری که بالای 60 سال است مزاج سرد و مرطوب خواهد شد. 
بنابراین رعایت رژیم غذایی و پیروی از سبک غذایی درست، می تواند انسان را در سنین مختلف از بسیاری از مشکلات و بیماری ها در امان نگه دارد. 
به همین جهت در این مطلب قصد داریم باید و نباید های تغذیه ای در سنین مختف را بررسی کرده و مشخص کنیم که در هر برهه زمانی باید از چه نوع مواد غذایی برای سالم و پرانرژی ماندن استفاده کنیم.

تغذیه در دوران جنینی

تغذیه در دوران جنینی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا تشکیل اندام و ساختار بدن در این دوران انجام می گیرد. رشد جنین در این دوران وابسته به انتقال مواد مغذی از بدن مادر به جنین است و تمامی نیاز های کودک تنها از این راه برطرف می شود. بنابراین داشتن یک رژیم غذایی درست و سالم در دوران بارداری از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در طب سنتی و اسلامی نیز بار ها به اهمیت آن اشاره شده است و از مباحث مهم در این حوزه محسوب می شود. 
سوء تغذیه و کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی زنان باردار ممکن است موجب زایمان زودرس شود، زیرا مواد غذایی مورد نیاز به کودک نمی رسد. 
کیفیت و کمیت تغذیه داخل رحم در رشد جنین تا نوزادی و بزرگسالی، می تواند توضیح مناسبی برای بیماری ها در بزرگسالی باشد. 

 

حتما بخوانید: عادت های غذایی که شما را بیمار می کنند

 

توصیه های غذایی در دوران بارداری

مصرف غذا های آب پز و سوپ ها و پرهیز از غذا های سنگین و دیر هضم.
به دلیل رایج بودن یبوست در دوران بارداری، باید با خوردن مواد غذایی چون آلو بخارا و انجیر خیس شده، این مشکل را برطرف کرد. 
خوردن غذا های سازنده خلط مناسب در بدن، برای زن باردار ضروری است. 
مصرف گوشت گوسفند، مرغ، ماهی، زرده تخم مرغ، روغن زیتون، شیر، کره طبیعی، عسل، بادام، پسته، مویز، فندق، گردو، خرما، سبزیجات خام و پخته و غلات در حد اعتدال به زنان باردار توصیه می شود.
مصرف میوه های رسیده مانند سیب، به، گلابی، انگور، انار، آلو، زردآلو و انجیر برای زنان باردار مفید است. 

 

 

پرهیزات غذایی در دوران بارداری 

از مصرف برخی مواد غذایی مانند کرفس، زرشک، زعفران، گشنیز، ترشی جاتی چون سرکه، ماست ترش و سیب ترش و ...، سفیده تخم مرغ، نوشیدنی های کافئین دار مانند چای، قهوه و نوشابه، غذا های کنسروی و صنعتی، تنقلات ناسالم مانند چیپس و پفک، فست فود ها، آب یخ، آبمیوه های مصنوعی و .. در دوران بارداری پرهیز شود. 

تغذیه در دوران کودکی و نوجوانی 

سرعت رشد کودک از آغاز تولد تا دوسالگی او بسیار زیاد است و بعد از سال دوم سرعت رشد او اندکی کاهش پیدا کرده و در نزدیکی سن بلوغ رشد او سریع می شود. 
با توجه به این نکته و در نظر گرفتن تکامل سیستم و اندام های بدن کودک در سال های اول زندگی او، بخوبی می توان به اهمیت نقش تغذیه در رشد و تکامل کودک پی برد.
مناسب ترین غذا در 6 ماهه اول زندگی کودک شیر مادر است و از آن به بعد با تکامل بیشتر دستگاه گوارش کودک، به تدریج غذا های کمکی وارد رژیم غذایی او می شود. 

پزشکان طب سنتی به مادران شیرده توصیه می کنند که برای افزایش کیفیت شیر مادر، از مصرف مواد غذایی چون گندم، گوشت بره، ماهی، کاهو، بادام و فندق و بطور کلی غذا های لطیف، صالح الکیموس و کثیرالغذا غافل نشوند. 
همچنین از مواد غذایی چون ادویه جات تند، نعناع، پیاز و سیر پرهیز کنند. زیرا هر چقدر خون سالم و بدون سموم در بدن مادر تولید شود، کیفیت شیر او نیز بهتر خواهد بود. 

نکته: زنانی که از رقیق بودن شیر خود شکایت دارند، می توانند برای برطرف کردن این مشکل از شیره انگور استفاده کنند. 

برای افزایش حجم شیر مادر نیز مصرف مواد غذایی چون اسفناج، کرفس، چغندر، کنجد، آش نخود و جو، گوشت و مغز گوسفند، دم کرده رازیانه، تخم شوید و سیاهدانه نافع است. 

پس از دوران شیرخوارگی، دوران کودکی و نوجوانی قرار دارد. در این دوران است که عادت غذایی کودک (غذاهایی که دوست دارد و غذا هایی که به آن ها علاقه ای ندارد) شکل می گیرد و تا دوران بلوغ ادامه دارد. 

 

حتما بخوانید: درباره دکتر غلامرضا کرد افشاری؛ متخصص طب سنتی

 

قبل از اینکه کودک به مدرسه برود، والدین نقش مهم و اساسی در شکل گیری عادات غذایی کودک ایفا می کنند و در واقع الگوی او هستند. یک ارتباط غذایی خوب شامل تقسیم مسولیت بین والدین و کودکان است. یعنی والدین باید غذای مقوی و کاملی را برای کودک تهیه کنند و کودک نیز باید مقادیر مناسبی از آن را بر حسب اشتها خود مصرف کند. 

از نظر طب سنتی کودکان مزاج گرم و تر دارند و باید از مصرف غذا های خشک کننده پرهیز کنند. زیرا در سن رشد هستند و گرما و رطوبت برای این امر بسیار ضروری است. 
به همین دلیل است که پزشکان طب سنتی، مصرف مواد غذایی تند، شور، غذای فرآوری شده و کنسروی، چیپس و پفک، نوشابه های گازدار، آبمیوه های صنعتی و .. را برای کودکان منع کرده اند. زیرا این مواد غذایی گرما و رطوبت بدن کودک را از بین برده و از رشد صحیح کودک جلوگیری می کنند. 

مصرف نوشیدنی های قندی و شیرین و نوشیدنی های فرآوری شده موجب افزایش تری گلیسیرید پلاسما و مقاومت به انسولین می شود و چاقی و اضافه وزن کودک را به دنبال دارد. 
طعم دهنده و رنگ های مصنوعی موجود در بسیاری از مواد غذایی کارخانه ای نیز زمینه ساز بروز بیش فعالی در کودکان خواهد شد. به همین دلیل به والدین توصیه می شود که برای کودکان خود در مدرسه میان وعده های مناسب تهیه کنند، تا کودک از تنقلات مضر در خارج از خانه استفاده نکند. 

 

 

برای تهیه ناهار و میان وعده کودک در مدرسه از ساندویچ تهیه شده از نان کامل و مواد غذایی غنی از پروتئین (گوشت، تخم مرغ، کره و ..) استفاده کنید. همچنین از میوه و سبزیجات تازه نیز غافل نشوید. 
برای تغذیه کودک در خانه نیز علاوه بر نوع وعده غذایی، محیطی که غذا در آن صرف می شود، بر روی اشتهای کودک تاثیر زیادی خواهد داشت. محیط مناسب برای صرف غذا باید سرشار از آرامش باشد و والدین باید از نزاع کودک بر سر سفره خودداری کنند. 
استفاده از غلات، حبوبات، سبزیجات، میوه جات و گوشت قرمز، مرغ، بوقلمون و ماهی نیز برای کودکان و نوجوانان بسیار ضروری است. 

 

حتما بخوانید: قرص بلغم؛ قوی ترین قرص بلغم زدا

 

تغذیه در دوران جوانی

جوانان دارای مزاج گرم و خشک هستند و باید از مصرف غذا های با طبع گرم که تولید صفرا را تشدید می کند، پرهیز کنند. مصرف غذا های تند، سیر، پیاز و خردل نیز در دوران جوانی پیشنهاد نمی شود.
جوانان باید از گرسنگی بپرهیزند و از نوشیدنی های خنک به حد اعتدال استفاده کنند. همچنین مصرف میوه هایی مثل انار، سیب، آلو، شفتالو و .. در این دوران بسیار مفید خواهد بود. 

 

 

تغذیه در دوران میانسالی و پیری

در دوران میانسالی و پیری، افراد بیشتر دچار یبوست می شوند. علت آن نیز در بیشتر موارد کمبود مایعات، کمبود تحرک فیزیکی و رژیم غذایی نادرست است. یبوست همچنین ممکن است بر اثر مصرف برخی دارو های شیمیایی نیز ایجاد شود. 

 

حتما بخوانید: طرز تهیه انواع شربت سنتی با طعم و خواص متنوع


به همین دلیل نرم نگه داشتن طبیعت بدن در این دوران و جلوگیری از یبوست با مصرف غذا های ملین از مهم ترین تدابیر در این دوران است. 
سالمندان نیز به دلایل مختلفی مانند مصرف دارو، افسردگی، کاهش حس چشایی و بویایی و سلامت نامناسب دهان و دندان، بیماری های مزمن و .. ممکن است دچار اختلال در خوردن شوند. 

 


سالمندان باید از مواد غذایی غنی از پروتئین با دانسیته انرژی بالا استفاده کنند. همچنین با اضافه کردن آب گوشت و خامه می توانند انرژی غذا ها را بالا ببرند و جویدن آن ها را نیز آسان تر کنند. افراد سالمند باید وعده های غذایی خود را تقسیم کنند و از غذاهایی که مقدار کم اما انرژی بالا دارند استفاده کنند. مثل زرده تخم مرغ، آبگوشت، شیر و ..
یک الگو خوراک سالم برای سالمندان شامل مواد غذایی چون شیر، گوشت، مرغ، تخم مرغ، نخود، لوبیا، مغز دانه ها، سبزیجات، میوه جات و غلات کامل است. بطور کلی سالمندان باید از مواد غذایی استفاده کنند که مواد ضروری مانند کلسیم، پتاسیم، فولات و روی و .. را به بدن آن ها برساند. 
مصرف عسل طبیعی در این دوران بسیار مفید است زیرا رطوبت و مواد زائد معده را پاکسازی کرده و هضم غذا را بهبود می بخشد. همچنین نوشیدن شیر همراه با عسل و زنجبیل برای افراد مسن بسیار نافع است و التهاب و درد مفاصل را بهبود می بخشد. 
مصرف سبزیجاتی چون کاهو به همراه کمی ادویه جات گرم و معطر می تواند بی خوابی در افراد مسن را برطرف کند. 
در صورت بروز یبوست نیز می توانند از انجیری که در آب و عسل خیسانده شده استفاده کنند. 
 

منبع: کتاب تغذیه در طب ایرانی اسلامی – تالیف دکتر کردافشاری و جمعی از پزشکان طب سنتی