پوسیدگی و عفونت دندان؛ جلوگیری و درمان

تعریف پوسیدگی دندان  

حفره و پوسیدگی ها مناطقی هستند که بطور دائمی در سطح مینای دندان ایجاد میشوند و بصورت سوراخ های ریزی بر روی سطح دندان در می آیند. این سوراخ و حفره ها که به آن پوسیدگی دندانی گفته میشود به دلیل ترکیبی از عوامل از جمله باکتری های درون دهان، خوردن میان وعده های مکرر، نوشیدن نوشیدنی های قندی و شیرین و همچنین تمیز نکردن مناسب دندان ها است.
پوسیدگی دندان یکی از رایج ترین مشکلات موجود در جهان است و اغلب در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان دیده میشود. اما بطور کلی هر شخصی که دندان داشته باشد دچار حفره و پوسیدگی دندان میشود ، از جمله نوزادان.
اگر پوسیدگی های دندانی درمان نشوند، بزرگتر میشوند و به لایه های عمیق تر دندان نفوذ میکنند که منجر به دندان درد، عفونت و در شرایط حاد از دست دادن دندان خواهند شد.
رفتن به دندان پزشکی بصورت منظم و عادت های درست مسواک زدن و کشیدن نخ دندان بهترین راه برای پیشگیری از پوسیدگی و از دست دادن دندان است.

حتما بخوانید : بهداشت دهان و دندان در طب سنتی 

علائم پوسیدگی دندان

علائم و نشانه های پوسیدگی دندان با توجه به وسعت و موقعیت پوسیدگی ها متفاوت است و هنگامی که پوسیدگی ها به تازگی ایجاد شده باشند، ممکن است که شما هیچ علائمی نداشته باشید. با بزرگتر شدن پوسیدگی ها، علائم و نشانه هایی مانند :

• دندان درد

درد خود به خودی یا دردی که بدوم هیچ دلیلی رخ دهد

• حساسیت دندان

درد خفیف تا شدید هنگام خوردن یا نوشیدن یک چیز شیرین، گرم یا سرد

• حفره 

مشاهده حفره یا سوراخ های قهوه ای، سیاه یا سفید بر روی سطح دندان

• درد در هنگام جویدن غذا

چه موقع باید به دندان پزشک مراجعه کنید

در برخی موارد ممکن است از محل حفره ها و پوسیدگی های دندانی اطلاع نداشته باشید و یا در قسمت هایی این حفره ها ایجاد شود که قابل مشاهده توسط شما نباشد به همین دلیل انجام معاینات و جرم گیری منظم توسط دندانپزشک حتی در صورت سالم بودن دندان ها امری الزامی و مهم است.  با این حال، اگر دندان درد دارید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.

پیشنهاد میشود : آدامس طبیعی و بدون قند ون

علت پوسیدگی دندان چیست

حفره های دندانی بر اثر پوسیدگی مینا دندان ایجاد میشوند و فرآیندی است که با گذشت زمان اتفاق می افتد. 

مراحل و نحوه پوسیدگی دندان به شرح زیر است :

• تشکیل پلاک

پلاک دندانی یک غشا شفاف و چسبناک است که سطح مینای دندان را میپوشاند. علت ایجاد پلاک مصرف مقادیر زیاد قند، مواد نشاسته ای و تمیز نکردن دندان ها است. هنگامی که قند و نشاسته بخوبی از روی دندان های شما پاک نشود باکتری ها به سرعت از روی آن ها تغذیه میکنند و تشکیل پلاک میدهند. پلاکی که باقی میماند در زیر یا بالای خط لثه تبدیل به جرم میشود. جرم دندان برداشتن پلاک را دشوار تر میکند و باعث ایجاد سپری برای باکتری ها میشود.

• مرحله اول؛ ایجاد حفره

اسید های موجود در پلاک، مواد معدنی موجود در مینای دندان را از بین میبرند. این فرسایش باعث ایجاد روزنه های کوچک یا حفره هایی در مینای دندان میشود که اولین مرحله پوسیدگی دندان نامیده میشود. 
هنگامی که برخی نواحی در مینای دندان فرسوده شد، باکتری ها و اسید ها میتوانند به لایه های بعدی دندان شما یعنی عاج دندان برسند. این لایه نرم تر از مینای دندان است و در برابر اسید مقاومت کمتری دارد. عاج دارای حفره های ریزی است که مستقیما با عصب دندان ارتباط برقرار میکند و باعث ایجاد حساسیت میشود.

• مرحله دوم ادامه تخریب دندان

هنگامی که پوسیدگی دندان ایجاد میشود باکتری ها و اسید های موجود به تخریب و فرسایش مینا و عاج دندان ادامه میدهند و در کنار اعصاب و رگ های خونی دندان حرکت میکنند. اعصاب دندان به دلیل وجود باکتری های متورم و تحریک میشود و از آنجایی که در دندان فضایی برای ورم کردن و التهاب وجود ندارد به اعصاب فشار مضاعف وارد میشود و دندان درد آغاز میشود. این ناراحتی حتی خارج از ریشه تا استخوان فک گسترش پیدا میکند.

عواملی که خطر پوسیدگی دندان را افزایش میدهند 

هر شخصی که دندان داشته باشد در معرض خطر پوسیدگی دندان قرار دارد. اما عوامل زیر میتوانند خطر پوسیدگی را افزایش دهند :

• محل قرار گیری دندان

پوسیدگی های دندان اغلب در دندان های عقبی اتفاق می افتد زیرا این دندان های شیار، حفره و ریشه های متعددی دارند که میتوانند ذرات غذا را در خود جمع کنند. در نتیجه تمیز کردن آن ها دشوار تر از داندان های جلویی که صاف هستند میباشد. 

• غذا و خوراکی ها

غذا و خوراکی هایی که مدت زمان طولانی تری به دندان های شما میچسبند مانند شیر، بستنی، شکر، نوشابه، میوه خشک، کیک، کلوچه، آبنبات، غلات خشک و چیپس بیشتر از غذای های دیگر باعث پوسیدگی دندان های شما میشوند، زیرا به راحتی با بزاق دهان شسته نمیشوند.

• خوردن مداوم میان وعده

هنگامی که مرتبا در حال خوردن خوراکی و نوشیدنی های شیرین هستید به باکتری های دهان سوخت بیشتری میرسانید تا اسید های بیشتری برای حمله به مینای دندان های شما تولید کنند و آن را فرسوده تر کنند.
همچنین نوشیدن نوشابه و نوشیدنی های اسیدی به ایجاد یک حمام اسیدی مخرب و مداوم بر روی دندان های شما کمک میکند.

• تغذیه نوزاد در هنگام خواب

وقتی قبل از خواب به نوزادان شیشه پر از شیر ، شیر خشک ، آب میوه یا سایر مایعات حاوی شکر می دهند ، این نوشیدنی ها ساعت ها در هنگام خواب بر روی دندان های آنها باقی می ماند و باکتری های عامل پوسیدگی را تغذیه می کند. این آسیب اغلب پوسیدگی دندان شیشه شیر کودک نامیده می شود.

• مسواک زدن ناکافی و نادرست

اگر پس از خوردن و آشامیدن سریعا دندان های خود را تمیز نکنید ، پلاک و جرم دندانی بر روی مینای دندان تشکیل می شود و اولین مراحل پوسیدگی شروع میشود.

• فلوراید را به مقدار کافی دریافت نمی کنید 

فلوراید ، یک ماده معدنی طبیعی است که از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند و حتی می تواند مراحل اولیه آسیب دندان را معکوس کند. فلوراید به دلیل فوایدی که برای دندانها دارد ، به بسیاری از منابع آب شهری اضافه می شود. همچنین یک ماده رایج در خمیردندان و دهانشویه است.

• افزایش خطر پوسیدگی در دوران نوجوانانی و کهنسالی

حفره و پوسیدگی دندان در کودکان و نوجوانان بسیار شایع است. افراد مسن نیز در معرض خطر بیشتری هستند. با گذشت زمان ، دندان ها ممکن است ساییده شده و لثه ها عقب بروند ، در نتیجه دندان ها در برابر پوسیدگی ریشه آسیب پذیر می شوند. افراد مسن همچنین ممکن است از داروهای بیشتری استفاده کنند که جریان بزاق را کاهش می دهد و خطر پوسیدگی دندان را افزایش خواهد داد.

• خشکی دهان

خشکی دهان به دلیل کمبود بزاق ایجاد می شود ، بزاق دهان با شستن غذا و پلاک دندان از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند. مواد موجود در بزاق نیز به مقابله با اسید تولید شده توسط باکتری های دهان و دندان کمک می کند. برخی از داروها ، برخی شرایط پزشکی ، برخورد اشعه های مضر به سر یا گردن یا برخی داروهای شیمی درمانی می توانند با کاهش تولید بزاق ، خطر ایجاد حفره و پوسیدگی دندان را افزایش دهند.

• پرکردگی یا روکش های دندانی فرسوده

با گذشت سالها ، مواد پر کردگی دندان ها ضعیف می شود و شروع به خراب شدن یا ایجاد لبه های ناهموار می کنند. این امر موجب جمع شدن پلاک های دندانی میشود. روکش های دندانپزشکی نیز بعد از مدتی مقاومت خود را از دست میدهند و پوسیدگی در زیر آن ها شروع می شود.

• ریفلاکس معده

سوزش معده یا ریفلاکس معده (GERD) می تواند باعث جاری شدن اسید معده در دهان شما شود (ریفلاکس) ، مینای دندان های شما را از بین ببرد که باعث آسیب قابل توجه به دندان خواهد شد. این امر باعث می شود که بیشتر عاج دندان در معرض حمله باکتری ها باشد و باعث ایجاد پوسیدگی دندان میشود. دندانپزشک ممکن است به شما توصیه کند با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید آیا ریفلاکس معده دلیل از بین رفتن مینای دندان شماست یا خیر.

• اختلال در اشتها

بی اشتهایی و یا پرخوری می تواند منجر به فرسایش و ایجاد پوسیدگی های دندانی شود. اسید معده حاصل از استفراغ مکرر مینای دندان را فرسایش میدهد. اختلالات خوردن نیز می تواند در تولید بزاق اختلال ایجاد کند.

عوارض پوسیدگی دندان

حفره و پوسیدگی دندان به قدری رایج است که ممکن است کسی آن را جدی نگیرد و اگر کودکان دچار پوسیدگی در دندان های شیری شوند به آن توجهی نشود. با این حال ، حفره ها و پوسیدگی دندان ها حتی برای کودکانی که هنوز دندان دائمی ندارند ، می تواند عوارض جدی و پایداری داشته باشد.

عوارض پوسیدگی دندانی میتواند شامل موارد زیر باشد :  

• درد

• آبسه دندان

• تورم یا چرک در اطراف دندان

• آسیب دیدگی یا شکستگی دندان ها

• مشکلات جویدن

• تغییر موقعیت دندان ها پس از، از دست دادن دندان

هنگامی که حفره و پوسیدگی دندان شدید می شود ، ممکن است موارد زیر اتفاق بی افتد :

• درد زیاد،  که در زندگی روزمره اختلال ایجاد می کند

• کاهش وزن یا مشکلات تغذیه ای ناشی از خوردن یا جویدن دردناک یا دشوار

• از دست دادن دندان ، که ممکن است در ظاهر و همچنین اعتماد به نفس شما تأثیر بگذارد

• در موارد نادر ، آبسه دندان (کیسه چرکی که در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می شود) رخ میدهد که می تواند منجر به عفونت های جدی شود.

آبسه دندان یا عفونت دندان چیست؟

آبسه دندان یک کیسه چرکی است که در اثر عفونت باکتریایی دندان ایجاد می شود. آبسه به دلایل مختلف می تواند در مناطق مختلفی از دندان ایجاد شود. آبسه پری اپیکال (Pre-e-AP-ih-kul) در انتهای ریشه دندان رخ می دهد ، در حالی که یک آبسه پریودنتال (per-e-o-DON-tul) در لثه ها در کنار ریشه دندان رخ می دهد. 
آبسه دندان پری اپیکال معمولاً در نتیجه یک پوسیدگی دندان درمان نشده ، یک آسیب یا کار دندان پزشکی قبلی رخ می دهد.
دندانپزشکان با تخلیه و خلاص شدن از شر عفونت ، آبسه دندان را درمان می کنند. آنها با درمان کانال ریشه، دندان شما را نجات می دهند ، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به کشیدن دندان باشد.

علائم آبسه یا عفونت دندان

علائم و نشانه های آبسه دندان عبارتند از:

• دندان درد شدید ، مداوم و ضربان دار که می تواند به استخوان فک ، گردن یا گوش سرایت کند

• حساسیت به دمای گرم و سرد

• حساسیت به فشار جویدن یا گاز گرفتن

• تب

• ورم در صورت یا گونه 

• غدد لنفاوی نرم و متورم زیر فک یا گردن 

• در صورت پارگی آبسه ، ناگهان مایعات بدبو و مزه داری در دهان پخش میشود و درد تسکین میابد.

• مشکل در تنفس یا بلعیدن

چه موقع به پزشک مراجعه کنید؟

در صورت مشاهده علائم و نشانه های آبسه دندان سریعاً به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
اگر تب و تورم در صورت دارید و نمی توانید به دندانپزشک خود برسید و در تنفس یا بلع مشکل دارید به اورژانس مراجعه کنید. این علائم ممکن است نشان دهد که عفونت به عمق فک و بافت اطراف و یا حتی به سایر مناطق بدن گسترش یافته است.

علت آبسه و عفونت دندان

آبسه دندان پری اپیکال هنگامی رخ می دهد که باکتری ها به داخلی ترین قسمت دندان حمله می کنند (داخلی ترین قسمت دندان شامل رگ های خونی ، اعصاب و بافت همبند است). باکتریها از طریق یک حفره یا پوسیدگی یا ترک دندان وارد می شوند و تا انتهای ریشه گسترش می یابند. عفونت باکتریایی می تواند باعث تورم و التهاب در انتهای ریشه شود.

چه عواملی خطر آبسه یا عفونت دندان را افزایش میدهند؟

عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا به آبسه دندان را افزایش دهد :

• بهداشت نامناسب دندان

عدم مراقبت مناسب از دندان ها و لثه ها (مسواک نزدن دو بار در روز و نکشیدن نخ دندان) می تواند خطر پوسیدگی دندان ، بیماری لثه ، آبسه دندان و سایر عوارض دهان و دندان را افزایش دهد.

• رژیم غذایی سرشار از قند

خوردن و نوشیدن مکرر غذا و نوشیدنی های غنی از شکر ، مانند کیک و شیرینی و نوشابه ، می تواند باعث ایجاد حفره و پوسیدگی های دندانی شود و در صورت درمان نشدن به آبسه دندان تبدیل شود.

عوارض آبسه دندان 

آبسه دندان بدون درمان از بین نمی رود. اگر آبسه پاره شود ، درد ممکن است به طور قابل توجهی کاهش یابد اما شما هنوز هم به درمان دندانپزشکی نیاز دارید. اگر آبسه تخلیه نشود ، ممکن است عفونت به فک و سایر مناطق سر و گردن منتقل شود.
اگر سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشید و آبسه دندان را درمان نکنید ، خطر گسترش عفونت به تمام نقاط بدن افزایش پیدا میکند. 

پیشگیری از پوسیدگی دندان

رعایت بهداشت دهان و دندان می تواند به شما در جلوگیری از پوسیدگی و ایجاد حفره های دندانی کمک کند. در ادامه به چند نکته برای جلوگیری از پوسیدگی دندانی اشاره خواهیم کرد.

• بعد از خوردن یا نوشیدن با خمیر دندانهای حاوی فلوراید دندان های خود را مسواک بزنید

دندان های خود را حداقل دو بار در روز و به طور ایده آل بعد از هر وعده غذایی ، با استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. برای تمیز کردن بین دندان های خود ، از نخ دندان استفاده کنید یا از یک تمیز کننده بین دندانی کمک بگیرید.

• استفاده از خمیردندان گیاهی

خمیر دندان گیاهی دکترخیراندیش محصولی از موسسه حجامت ایران میباشد که با ترکیب منحصر به فردی از گیاهان دارویی همچون نعنا، عسل ، نمک دریایی و ... به جلوگیری از پوسیدگی های دندان کمک کرده و دندان ها را بخوبی تمیز میکند. 
این خمیر دندان فاقد مواد افزودنی میباشد و به از بین رفتن جرم و پلاک های دندانی که موجب پوسیدگی دندان میشوند کمک میکند.

• از دهانشویه استفاده کنید

اگر دندانپزشک احساس کند که در معرض خطر پوسیدگی دندان هستید ، ممکن است به شما توصیه کند از دهانشویه حاوی فلوراید استفاده کنید.

• به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید. 

تمیز کردن دندانها را بطور روزانه و معاینات منظم دهان و دندان را حداقل هر 6 ماه یک بار انجام دهید ، تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری کرده یا آنها را سریعا تشخیص داده و درمان کنید.

• از درزگیر دندان (سیلانت دندان) استفاده کنید

سیلانت یک پوشش پلاستیکی محافظ است که روی سطح جویدن دندانهای پشتی اعمال می شود. این کار، شیارهایی را که تمایل به جمع آوری غذا در خود دارند را پر کرده و از مینای دندان در برابر پلاک و اسید های تولید شده توسط باکتری های دهان و دندان محافظت می کند. این سیلانت ها سال ها دوام میاورند اما بهتر است که مرتب توسط دندانپزشک بررسی شوند.

• مقداری آب شیر بنوشید

در اکثر منابع آب شهری ، فلوراید اضافه شده است که می تواند به کاهش قابل توجه پوسیدگی دندان کمک کند. اگر فقط آب معدنی می خورید، فواید فلوراید را از دست خواهید داد زیرا آب های معدنی فاقد فلوراید هستند.

• از خوردن مکرر میان وعده و نوشیدنی های قندی پرهیز کنید

هر زمان که نوشیدنی دیگری به غیر از آب می خورید یا می نوشید ، به باکتری های دهان کمک می کنید اسیدهایی ایجاد کنند که مینای دندان شما را از بین ببرند. اگر در طول روز میان وعده یا نوشیدنی می خورید ، دندان های شما دائماً مورد حمله باکتری ها قرار می گیرند.

• غذاهای سالم برای سلامت دندان بخورید

بعضی از غذاها و نوشیدنی ها برای دندان های شما بهتر از بقیه خوراکی ها هستند. از خوردن غذاهایی که به مدت طولانی در شیارها و حفره های دندان شما گیر می کنند خودداری کنید و یا بعد از خوردن آنها سریعا مسواک بزنید. با این حال ، غذاهایی مانند میوه ها و سبزیجات تازه جریان بزاق را افزایش می دهند و قهوه ، چای و آدامس های بدون قند به شستشوی ذرات غذا کمک می کنند.